اسپلینت دندان چیست؟ تعریف علمی و کاربرد آن
اسپلینت دندان یک وسیله دندانی تخصصی است که معمولاً از جنس آکریل سخت یا نرم ساخته شده و روی دندان‌های بالا یا پایین قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی آن، کنترل نیروهای مخرب وارد بر دندان‌ها و مفصل فکی، تثبیت دندان‌های لق، و کمک به اصلاح الگوی عملکردی فک است. اسپلینت‌ها نقش مهمی در درمان مشکلات دندانی و عضلانی دارند و در تخصص‌های متفاوت از جمله دندانپزشکی ترمیمی، پریودنتولوژی، جراحی فک و صورت و ارتودنسی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
چرا به اسپلینت نیاز پیدا می‌کنیم؟ شایع‌ترین دلایل
وارد شدن نیروهای مضر به دندان‌ها، تحلیل بافت‌های حمایت‌کننده یا اختلال در عملکرد سیستم جونده می‌تواند نیاز به اسپلینت را ایجاد کند. مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
- دندان‌قروچه و فشردن فک‌ها (براکسیسم)
- لق شدن دندان‌ها به‌ویژه در بیماری‌های لثه
- درد مفصل گیجگاهی (TMJ)
- شکستگی دندان‌ها یا ترمیم‌های مکرر
- محافظت از دندان‌ها در ورزش‌های پربرخورد
- پس از جراحی‌ها مانند ایمپلنت یا پیوند استخوان
- تثبیت دندان‌ها پس از ارتودنسی
انواع اسپلینت‌های دندانی و کاربردهای آن‌ها
اسپلینت‌ها بر اساس نوع مشکل فک و دندان، شکل ساخت و هدف درمانی دسته‌بندی می‌شوند:
۱) اسپلینت نرم برای بیماران با دندان‌قروچه خفیف تا متوسط
ساخته شده از مواد انعطاف‌پذیر
کاهش تنش عضلانی و محافظت اولیه از دندان‌ها
۲) اسپلینت سخت برای مشکلات شدیدتر فکی
ساخته شده از رزین آکریلیک سفت
افزایش ثبات و تنظیم دقیق حرکات فک
۳) اسپلینت تثبیت‌کننده (Stabilization Splint) برای درمان دردهای عضلانی و مفصلی فک
کنترل تماس‌های دندانی و توزیع نیروها
۴) اسپلینت شبانه (Night Guard) جلوگیری از ساییدگی دندان‌ها هنگام خواب
کاهش شکستگی ترمیم‌ها، ونیرها و لمینت‌ها
۵) اسپلینت پریودنتال برای دندان‌های لق ناشی از تحلیل لثه یا ضربه
اتصال دندان‌های مجاور جهت افزایش استحکام
۶) اسپلینت ارتودنسی یا نگهدارنده پس از درمان جلوگیری از بازگشت دندان‌ها به موقعیت قبلی
معمولاً سیمی یا پلاستیکی
۷) اسپلینت ورزشی جلوگیری از شکستگی دندان‌ها در ورزش‌ها
ویژه ورزشکاران فوتبال، بوکس، بسکتبال و…
کاربرد اسپلینت در دندان‌قروچه (براکسیسم)
براکسیسم یکی از شایع‌ترین علل تخریب دندان‌ها است. فشارهای ناشی از آن می‌تواند موجب:
- شکستگی دندان‌ها و ترمیم‌ها
- سایش شدید مینای دندان
- درد مفصل فک و عضلات صورت
- سر دردهای صبحگاهی
استفاده از اسپلینت شبانه، علاوه بر محافظت از دندان‌ها، عضلات را در وضعیت استراحت قرار می‌دهد و از قفل شدن فک جلوگیری می‌کند.
اسپلینت در درمان اختلالات مفصل فکی (TMJ)
در بیماران مبتلا به مشکلات TMJ، حرکات فک و تماس‌های دندانی دچار اختلال می‌شود. اسپلینت با اصلاح موقعیت فک، به:
- بهبود درد مفصل
- حذف صداهای کلیک یا کریپتوس
- افزایش دامنه باز شدن دهان
- کاهش اسپاسم‌های عضلانی
کمک می‌کند و یکی از درمان‌های استاندارد در این بیماران محسوب می‌شود.
نقش اسپلینت پس از ایمپلنت، پیوند استخوان و جراحی فک
پس از اعمال جراحی، برای تثبیت ساختارهای بازسازی‌شده و جلوگیری از وارد شدن نیروهای مخرب به دندان‌های اطراف، اسپلینت تجویز می‌شود. این کار باعث افزایش احتمال موفقیت درمان می‌شود.
مراحل ساخت و قالب‌گیری اسپلینت دندان
- معاینه دقیق و تشخیص مشکل اصلی بیمار
- تهیه قالب دیجیتال یا سنتی از دندان‌ها
- طراحی نوع مناسب اسپلینت بر اساس نیاز بیمار
- ساخت در لابراتوار تخصصی
- قرارگیری در دهان و انجام تنظیمات لازم
- آموزش نحوه استفاده و نگهداری
این فرآیند نیازمند دقت بالا و همکاری بین دندانپزشک و متخصص لابراتوار است.
مزایای استفاده از اسپلینت برای بیماران
- جلوگیری از تخریب دندان‌ها و ترمیم‌ها
- کاهش فشار روی مفصل فکی
- رفع یا کنترل سردرد و گوش‌دردهای ناشی از فک
- کاهش تحلیل لثه‌ها در اثر فشارهای نامناسب
- کمک به بهبود الگوهای حرکتی فک
- پیشگیری از شکستگی روکش‌ها، لمینت‌ها و ایمپلنت‌ها
عوارض عدم درمان مشکلات فک و دندان‌قروچه
در صورتی که بیماران دندان‌قروچه یا مشکلات فکی را جدی نگیرند، ممکن است دچار:
- از دست دادن ساختار دندانی
- فرسایش شدید مینا و حساسیت دندانی
- آسیب مفصل و محدودیت باز شدن دهان
- دردهای مزمن عضلانی صورت و گردن
- لق شدن دندان‌ها و نیاز به درمان‌های پیچیده
شوند؛ بنابراین مداخله سریع با اسپلینت ضروری است.
مراقبت‌های لازم هنگام استفاده از اسپلینت
- شست‌وشوی روزانه با محلول‌های مخصوص یا آب سرد
- جلوگیری از تماس با آب جوش یا حرارت
- نگهداری در جعبه محافظ هنگام عدم استفاده
- چکاپ و تنظیم دوره‌ای توسط دندانپزشک
- پرهیز از جویدن آدامس و خوراکی‌های سفت در هنگام استفاده
عدم توجه به بهداشت، احتمال تجمع باکتری و بوی نامطبوع را افزایش می‌دهد.
طول عمر اسپلینت و زمان تعویض آن
بین ۱ تا ۵ سال بسته به:
- شدت دندان‌قروچه
- جنس اسپلینت (نرم زودتر فرسوده می‌شود)
- رعایت صحیح بهداشت
- کیفیت مواد و ساخت
در صورت تغییر شکل، ایجاد ترک یا عدم تطابق، باید تعویض گردد.
آیا اسپلینت باعث اصلاح دندان‌ها می‌شود؟
خیر. اسپلینت جا‌به‌جایی دندانی ایجاد نمی‌کند و جایگزین ارتودنسی نیست.
کارکرد اصلی آن محافظت، تثبیت و اصلاح عملکرد فک است.
تفاوت اسپلینت دندان با محافظ ورزشی (Mouth Guard)
| ویژگی | اسپلینت دندانی | محافظ ورزشی |
| هدف | درمان و اصلاح عملکرد فک | جلوگیری از ضربه خارجی |
| جنس | سخت و دقیق‌ساز | نرم و منعطف |
| تجویز | توسط دندانپزشک | در اکثر موارد بدون نیاز به درمان تخصصی |
| استفاده | شبانه یا درمانی | هنگام ورزش |
عوامل مؤثر بر هزینه اسپلینت دندان
- نوع اسپلینت (سخت، نرم، درمانی، ورزشی و…)
- استفاده از قالب دیجیتال یا معمولی
- گستردگی تنظیمات مورد نیاز
- تخصص دندانپزشک و شرایط مفصل فکی
هزینه دقیق پس از معاینه مشخص می‌شود.
سوالات پرتکرار بیماران درباره اسپلینت
آیا استفاده از اسپلینت دردناک است؟
خیر، نباید درد ایجاد کند؛ در صورت فشار، تنظیم لازم است.
آیا اسپلینت هنگام صحبت یا تنفس مشکل ایجاد می‌کند؟
ابتدا ممکن است کمی حس متفاوت باشد اما معمولاً به‌سرعت عادی می‌شود.
آیا کودکان نیز به اسپلینت نیاز دارند؟
بله، در صورت براکسیسم یا نیاز به محافظ ورزشی.
آیا اسپلینت قابل مشاهده است؟
اکثر آن‌ها شفاف و نامحسوس هستند.
جمع‌بندی
اسپلینت دندان یک درمان مؤثر برای مشکلات مفصل فکی، محافظت از دندان‌ها در برابر نیروهای مخرب و تثبیت دندان‌های لق است. با تشخیص صحیح و ساخت استاندارد، می‌توان سلامت دندان‌ها و کیفیت زندگی بیمار را به میزان قابل‌توجهی بهبود بخشید. معاینه‌های دوره‌ای و مراقبت صحیح، نقش مهمی در موفقیت درمان دارند.
شما عزیزان میتوانید از طریق صفحه تماس با ما ، با مجموعه دندانپزشکی ملائک تماس حاصل نموده و به صورت رایگان ویزیت و مشاوره شوید .
